Wykłady
Międzynarodowe VIII Spotkania Autorskie WYSPY EDUKACJI POCZĄTKOWEJ – uczenie się od outsidera.
W dniu 28 listopada 2008 w siedzibie Sopockiej Sceny Teatralnej odbyła się konferencja, której tematem były podstawowe zagadnienia edukacji początkowej.
W Polsce edukacja początkowa określona jest jako nauczanie zintegrowane co oznacza, że nauka kluczowych dla rozwoju dziecka umiejętności takich jak czytanie, pisanie i liczenie jest zintegrowana z poznawaniem świata. Konferencja zgromadziła osoby z całej Polski, a wystąpienia spotkały się z bardzo gorącym odzewem. Konferencja podzielona była na 3 części.
W pierwszej pani Ingrid Stoltz ze Szwecji przedstawiła szwedzki system oświatowy, a profesor Dorota Klus – Stańska opisała pracę polskiej szkoły oraz opowiedziała o barierach poznawczych generowanych przez edukację zintegrowaną.
Następna część konferencji poświęcona była rozwojowi dziecka w kontekście nabywania podstawowych umiejętności czytania, pisania i kreatywnego myślenia.
Kolejno wystąpili Marika Olofsson z Korpadal School z wykładem „Child-development: Reading, writing and speaking”,
Danuta Chwastniewska opowiedziała o swoich badaniach dzieci 7 -letnich przesiewowym testem dekodowania , przedstawiła wnioski wypływające z wyników międzynarodowych testów biegłości czytania PIRLS uczniów 10 – letnich i wskazała najważniejsze elementy autorskiej metody 101 kroków w nauce czytania i pisania.
Małgorzata Formella i Marian Chwastniewski opowiedzieli o idei stworzenia innowacji pedagogicznej Laboratorium Edukacyjno-Twórczego Wyspa Odkryć i znaczeniu tej innowacji w rozwoju dziecka.
W trzeciej części konferencji prowadzone były prace w zespołach problemowych na temat rozwiązań systemowych w oświacie dzieci młodszych, zagadnień nauki czytania oraz innowacji edukacyjnych. Wystąpienia i refleksje z konferencji zostaną opublikowane.
Konferencja 15.12.2007- SOPOT
„Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji?”
Konferencja 15.12.2007- SOPOT
„Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji?”
WNIOSKI POKONFERENCYJNE
opracowane przez prof. dr hab. Teresę Bauman i Mariana Chwastniewskiego.
Gospodarzami konferencji byli:
prof. dr hab. Joanna Rutkowiak z Uniwersytetu Gdańskiego, Adam Krawiec– naczelnik Wydziału Oświaty Urzedu Miasta Sopot oraz Marian Chwastniewski – prezes Stowarzyszenia Twórczego i Edukacyjnego Wyspa.
Jest już tradycją, że Stowarzyszenie Twórcze i Edukacyjne „Wyspa” we współpracy z Uniwersytetem Gdańskim organizuje corocznie konferencje, które podejmują palące problemy polskiej oświaty. Od kilku lat jest widoczne coraz większe centralizowanie zarządzania szkołą. Znikają cenne, oddolne inicjatywy nauczycieli i organizacji pozarządowych, przez co nie jest wykorzystywany potencjał innowacyjny tkwiący w osobach zaangażowanych w edukację. Było to główną przyczyną zorganizowania w roku 2007 siódmej z kolei konferencji pod tytułem „Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji?”.
Na początku konferencji wszyscy zapoznali się ze stanowiskiem i dokumentem VI Zjazdu Pedagogicznego, zawierającym diagnozę obecnej sytuacji w polskiej oświacie dokonaną przez naukowców. Uczestnicy spotkania postanowili wzorem w/w zjazdu opracować dokument pokonferencyjny, zawierający wnioski będące efektem rozwiązywanych na konferencji problemów:
– W jaki sposób są możliwe zmiany systemowe i co musi się stać, aby wypracowany został długofalowy program zmian w edukacji oraz dlaczego dotychczasowe próby zmian na lepsze nie powiodły się?
– Co takiego dzieje się w systemie oświatowym, że nie ma w nim mechanizmu wytyczenia ścieżki długofalowego rozwoju i nie istnieje powszechna dyskusja nad kierunkami zmian?
– Dlaczego nie uwzględnia się wyników pracy naukowców oraz praktyków – innowatorów?
Poniżej prezentujemy główne wnioski i postulaty sformułowane przez uczestników konferencji, które zostały przedstawione 2 Podsekretarzom Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
1. Dziecko- uczeń- szkoła
Nie jest upowszechnione wychowanie przedszkolne i dzieci przychodzące do szkoły nie mają jednakowych możliwości rozwoju. Nauczanie zintegrowane nie umożliwia opanowania kluczowych kompetencji czytania, pisania i liczenia. Należy wykorzystać niż demograficzny w celu zmiany systemu i metod pracy. Szkoła powinna istnieć w swoim naturalnym otoczeniu i powinno zahamować się likwidację małych szkół, a proces dydaktyczny w macierzystych szkołach wydłużyć tak, aby uczniowie mogli szczególny moment rozwojowy przejść w znanym im środowisku. W edukacji początkowej należy zwrócić uwagę na rozwijanie kompetencji kluczowych jakimi są czytanie, pisanie i liczenie. Drugim problemem jest sprawa dojrzałości dziecka do nauki w szkole. Każde dziecko idące do szkoły powinno zostać przebadane i – jeśli nie osiągnie dojrzałości szkolnej – należy odroczyć mu obowiązek szkolny. Decyzję o wcześniejszym pójściu do szkoły powinien podjąć rodzic po konsultacji z psychologiem.
2. Szkoła – metody pracy
Szkoły podstawowe powinny w sposób jednoznaczny nastawić się na wypracowanie metod uczenia się, a nie nauczania nastawionego na realizację podstawy programowej. System egzaminów zewnętrznych i formuła testowa wymusza jednoznaczność odpowiedzi i kształtuje człowieka o uproszczonym sposobie myślenia. Jest to droga na skróty, ale ponieważ nie ma innej możliwości – szkoły preferują uczenie pod testy. Zamiast systemu selekcyjnego, jakim są testy, proponujemy stworzenie systemu diagnozującego możliwości dziecka na każdym poziomie. W szkole zbyt mało jest miejsca i czasu na twórcze działanie uczniów, na stwarzanie sytuacji samodzielnego dochodzenia do wiedzy. Spotkanie z innym człowiekiem, nie tylko nauczycielem, jest zawsze doświadczeniem społecznym. Relacje między ludźmi mogą być wydarzeniem intelektualnym i emocjonalnym. Przykłady pracy w Laboratorium Wyspa Odkryć potwierdzają te fakty. Mogą one reformować postawę nauczyciela, sprzyjać nabywaniu nowych kompetencji oraz dają możliwość porównania własnego postępowania i jego efektów z działaniem innych. W edukacji szkolnej, ograniczonej programami, standardami, nastawieniem na wynik końcowy (punkty z testów kompetencji), brakuje przede wszystkim czasu i motywacji do poszukiwania niestandardowych rozwiązań.
3. Nauczyciel- metody pracy
Dzieci mają trudności ze zrozumieniem tekstu pisanego, zarówno na lekcjach języka polskiego jak i matematyki. Źródeł tych problemów można upatrywać w metodzie uczenia dzieci czytania i działaniach nauczyciela.Nauczyciel, który chce stosować nową metodę musi w sobie coś zmienić, musi utożsamiać się z tą metodą, wypracować nowy sposób pracy z nią. Używając nowej, nawet najdoskonalszej metody, ale nie zmieniając swoich starych przyzwyczajeń i technik pracy nie dopuszczamy do istotniejszej zmiany w nauczaniu. Dlaczego jednak niektórzy nauczyciele zmieniają swój styl pracy w zetknięciu z problemem, próbując go rozwiązać stosując nową metodę, a inni nie? Czy nauczyciel, który wprowadza zmianę jakościową w nauczaniu robi to, gdyż ma naturalne predyspozycje do uczenia czy też dlatego, że jest dobrze wykształcony i wie co ma robić? Nauczyciel idący z duchem czasu wprowadzający zmianę w edukacji to ktoś więcej niż sprawny rzemieślnik, przyuczony do zawodu, powielający te same wzorce podczas całego przebiegu kariery zawodowej. Dlatego ważne jest ocenianie „przydatności” do pracy w szkole na wstępnym etapie kształcenia nauczycieli, tak aby do zawodu nie trafiali ludzie z wyboru negatywnego, nie mogący zdecydować się na inny rodzaj pracy, ale tacy, którzy mają w sobie swoiste powołanie. Pozostaje pytanie, w jaki sposób to zweryfikować. Ocenianie przydatności do wykonywania zawodu nauczyciela na samym początku kształcenia zawodowego nie powinno być ostateczne, gdyż nie powinno zamykać drogi ludziom, którzy mogą się rozwinąć w trakcie studiów, ale mogłoby być instrumentem wskazującym na studentów ze szczególnymi predyspozycjami, wstępnie zniechęcając tych, którzy takich predyspozycji nie posiadają. Nauczyciele powinni dążyć do samorozwoju i ciągłego kształcenia się w czasie całej kariery zawodowej. Stopnie awansu zawodowego nauczycieli, zamiast do rozwoju ich stymulować, zniechęcają do podejmowania wysiłku twórczego po przejściu drogi awansu. Nawet „rewolucyjny” i pełen zapału nauczyciel z czasem zaczyna czuć się „zniewolony” przez system narzucający taki a nie inny rozwój zawodowy – stopnie awansu nauczyciela zniechęcają do pracy, biurokratyzują rozwój nauczyciela zawężając jego rozwój do wypełniania kolejnych świstków papieru. Ważna jest także rola konstruktywnej krytyki w kształceniu nauczycieli, wspierające podejście dyrekcji i bardziej doświadczonych nauczycieli. Warto przemyśleć jak doprowadzić do tego, aby był większy udział nauczycieli – mężczyzn w szkole.
4. Zmiana w edukacji
Zmiana w edukacji możliwa jest tylko dzięki zmianie dokonującej się w człowieku. Wysiłki powinny być skierowane w stronę umożliwienia takiej zmiany wewnątrz powszechnego systemu edukacji. W sytuacji każdej zmiany są obecne oba ogniwa – nauczyciel i metoda. Powodzenie w stosowaniu nowej metody zależeć będzie od tego, jak twórczy jest nauczyciel (gdyż to wpłynie na jego pracę tą metodą), ale także od jego determinacji i pozytywnego nastawienia na zmianę, bez obawiania się restrykcji ze strony przełożonych w szkole. Przykładem na to, że osobista droga rozwoju może stać się wzorem do zmian dla innych była prezentacja metod pracy warsztatowej Mariana Chwastniewskiego w Laboratorium Edukacyjno- Twórczym Wyspa Odkryć oraz w Konkursie Twórczego Używania Umysłu WYSPA ZAGADEK czy też autorskich rozwiązań w edukacji domowej Marzeny Reszke. Wskazywały one na efektywność wiedzy zdobywanej w sposób czynnościowy. Uczenie się przez działanie, obserwację, spotkania z ludźmi, doświadczenia i eksperymenty oraz rozwiązywanie problemów pozwala na rozwój umiejętności poprzez rozwiązywanie realnych problemów. Następuje wówczas rzeczywisty przekaz wiedzy, a poznawanie nie jest zamknięte w ramy szkolnej lekcji, gdzie – jak często bywa- ogranicza się do korzystania z gotowych informacji zapisanych w podręcznikach, bądź podanych przez nauczyciela.Zestawiliśmy także w naszej refleksji obszar zdarzeń przeszłych ( z własnej ścieżki rozwoju) i spróbowaliśmy skupić się nad tym, czy można wpłynąć na swoją dyspozycję do czerpania z przykładów i w jaki sposób należy pielęgnować swoją wrażliwość, tak aby ona nam pomagała, żeby nie przeoczyć wartościowych wzorców. Szkoła nie daje bowiem możliwości podglądania”eksperta w naturalnych warunkach”, a zapewnia to jedynie kameralna sytuacja i dlatego też należy obudować pracę szkół w co najmniej kilku miejscach w Polsce takimi Laboratoriami, jak to w Sopocie i skierować część środków na zmianę jakościową (tj. metod i form pracy nauczyciela) poprzez uzupełnienie istniejącego systemu i stworzenie sieci placówek proponujących inne metody kształcenia. Warunkiem zmiany jest przede wszystkim rozpoznanie, gdyż dopóki nie ujawni się spostrzeżeń, poglądów, refleksji, nie nazwie ich – o żadnej zmianie nie ma mowy. W edukacji zmiany wprowadzane odgórnie nakazują jedynie nowe zasady funkcjonowania instytucji. Żeby dokonała się autentyczna przemiana potrzebna jest zmiana w człowieku, w jego sposobie myślenia i działania. Jest to proces długotrwały i możliwy wtedy gdy nauczyciel uwewnętrzni potrzebę zmiany.
Proponujemy powołanie grupy roboczej pracującej nad oczekiwanym modelem zmian, a miasto Sopot uczynić polem badań w tym zakresie. Projekt ten realizowany przez praktyków – innowatorów i naukowców może być laboratorium przyszłych zmian, zachęcić nauczycieli do udoskonalania siebie i metod swojej pracy oraz wytyczyć kierunki rozwoju systemu kształcenia w większej skali.
Program konferencji, która odbyła się w Sopocie 15.12.2007 pod tytułem
„Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji?”
Miejsce: Laboratorium Edukacyjno- Twórcze WYSPA ODKRYĆ i aula III LO -Sopot
Program – 10.30 -11
Rejestracja uczestników Laboratorium WO . Sale laboratoryjne – kawa + herbata. Zestawy doświadczalne na stanowiskach. Stanowiska z materiałami osób występujących na konferencji oraz Wydawnictwa i Ośrodka Innowacji Edukacyjnych -Wyspa
Aula III LO Sopot
11- przywitanie gości przez gospodarzy.
Wprowadzenie profesor dr hab. Joanny Rutkowiak i przeczytanie stanowiska VI Zjazdu Pedagogicznego
11.20-13
Prezentacje programów autorskich
– podstawowe założenia innowacyjnej metody 101 kroków w nauce czytania Danuty Chwastniewskiej
– Marcin Karpiński przekaże jak zmiana podstawy programowej wpłynęła na program nauczania matematyki „Matematyka z plusem”
– Marzena Reszke przedstawi dostosowywanie do potrzeb autorskiego programu edukacji domowej i motywy podjęcia odpowiedzialności za wiedzę i umiejętności swoich dzieci
– Marian Chwastniewski przedstawi dochodzenie do rezultatu twórczego w konkursie Wyspa Zagadek i założenia pracy warsztatowej w Laboratorium Edukacyjno- Twórczym WYSPA ODKRYĆ
13 -14 -praca w 3 grupach problemowych
Grupa I Miejsce – aula III LO
Moderator prof. dr hab. Joanna Rutkowiak
Czy są możliwe zmiany systemowe i co musi się stać aby wypracowany zostal długofalowy program zmian w edukacji ? Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji na przykładzie prezentacji Marcina Karpińskiego i kilku wniosków z pracy Wojciecha Drzewinskiego- dyrektora Szkoły Podstawowej nr 9 w Sopocie ?
Grupa II Miejsce -Laboratorium Wyspa Odkryć – sala problemowa .
Moderator Maria Śliwska
Zmiany w człowieku a zmiany poprzez metodę. Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji na przykładzie prezentacji Danuty Chwastniewskiej ?
Grupa III Miejsce -Laboratorium Wyspa Odkryć – sala warsztatowa ( z ekranem do pokazów) –
Moderator Krzysztof Czaplewski
Kiedy, gdzie i jak osobista droga rozwoju może stać się wzorcem do zmian dla innych?
Jak dostrzec potrzebę zmian w edukacji na przykładzie prezentacji Marzeny Reszke i Mariana Chwastniewskiego?
14-14.45 Prezentacje prac zespołów problemowych i dyskusja
14.45- 15 Co dobrego każdego z nas spotkało?
Na zakończenie konferencji pokaz doświadczenia na stanowisku eksperymentalnym.
Danuta Chwastniewska – terapeutka; magister pedagogiki specjalnej – Uniwersytet Wrocławski; absolwentka podyplomowych studiów „Psychologiczne wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży z trudnościami” – Uniwersytet Wrocławski;współautorka serii podręczników do nauki o języku wydanych przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe.Przez ponad 20 lat pracowała w szkole jako nauczyciel i terapeuta. Za swoją pracę otrzymała nagrody Prezydenta Miasta Gdyni i Kuratora Oświaty w Gdańsku. Współautorka programu terapeutycznego„Ortograffiti” i autorka podręczników tej serii wydanych przez Operon. Autorka „metody 101 kroków” w nauce czytania i pisania , elementarzy i książki do kaligrafii wydanych przez Wydawnictwo i Ośrodek Innowacji Edukacyjnych – Wyspa. Prowadziła kilkadziesiąt szkoleń, warsztatów i spotkań autorskich. Zainicjowała projekt edukacyjny „Każde dziecko w Polsce czyta”.
Marzena Reszke- ukończyła Wydział Fizyki Uniwersytetu Gdańskiego i studia podyplomowe z matematyki i informatyki na Uniwersytecie Gdańskim.Jest także absolwentem podyplomowych studiów aktywizujących technik nauczania w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego.Przez siedem lat uczyła fizyki i matematyki w szkole podstawowej i gimnazjum, a od dwóch lat prowadzi edukację domową swoich 2 synów.
Marcin Karpiński- Po studiach matematycznych na Uniwersytecie Gdańskim, pracował w Instytucie Matematyki PAN,a natępnie przez 9 lat w Instytucie Matematyki Uniwersytetu Gdańskiego.Prowadził pracę konspiracyjną będąc przez cztery lata pełnoetatowym drukarzem podziemnej OFICYNY KSZTAŁT.Przez kolejne 7 lat uczył matematyki w Gdańskim Liceum Autonomicznym. Jest współautorem programów Matematyka z plusem dla szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum oraz kilkunastu podręczników dla szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum, a do tego podobnej liczby zbiorów zadań i zeszytów ćwiczeń. Seria podręczników do nauki matematyki otrzymała nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności. Napisał kilkadziesiąt artykułów związanych z matematyką publikowanych w czasopismach metodycznych i prowadził dziesiątki warsztatów, szkoleń i wykładów dla nauczycieli. Jest redaktorem naczelnym czasopisma dla nauczycieli matematyki „Matematyka w Szkole” i kierownikiem redakcji matematyki Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego.
Marian Chwastniewski – prezes Stowarzyszenia Twórczego i Edukacyjnego „Wyspa” oraz Wydawnictwa i Ośrodka Innowacji Edukacyjnych WYSPA. Prowadzi ośrodek Laboratorium Edukacyjno- Twórcze WYSPA ODKRYĆ w Sopocie. Jest autorem Ogólnopolskiego Konkursu Twórczego Używania Umysłu WYSPA ZAGADEK. Realizowane przez niego programy wynikają z ponad 26 lat pracy pedagogicznej i zdobytych doświadczeń edukacyjnych. Złożyły się na nie m.in. praca w szkole wiejskiej w górach, współpraca z międzynarodowym programem Teatru Źródeł, a następnie indywidualna praktyka badawcza pod opieką Jerzego Grotowskiego w Pontederze we Włoszech. Kolejnymi etapami doświadczeń była realizacja autorskiego przedsięwzięcia Aperio z zakresu kultury czynnej w ramach Centralnego Programu Badań Podstawowych 08.05 – POLSKA KULTURA NARODOWA – JEJ TENDENCJE ROZWOJOWE I PERCEPCJI oraz wprowadzenie innowacji pedagogicznej w gimnazjum – autorskiego programu rozwijającego postawy twórcze i badawcze uczniów Wyspa.
Za swoją pracę w roku 2006 otrzymał Społecznego Nobla Ashoki. Nagrodę światowej organizacji ASHOKA- Innowatorzy dla Dobra Publicznego przyznano za innowacyjne na skalę międzynarodową projekty pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi tj konkurs Wyspa Zagadek i Laboratorium Edukacyjno-Twórcze Wyspa Odkryć. 